لوتشیوم درمانی یا درمان با لوتشیوم-۱۷۷ (Lutetium-177) یک روش پیشرفته در پزشکی هسته‌ای است که از ایزوتوپ رادیواکتیو لوتشیوم-۱۷۷ برای درمان هدفمند سرطان‌ها استفاده می‌کند. این روش در چارچوب رویکرد “ترانوستيک” (Theranostics) قرار می‌گیرد که ترکیبی از تشخیص (Diagnostic) و درمان (Therapeutic) است. در درمان با لوتشیوم، این ایزوتوپ به مولکول‌هایی متصل می‌شود که به گیرنده‌های خاص روی سطح سلول‌های سرطانی، مانند آنتی‌ژن غشایی ویژه پروستات (PSMA) در سرطان پروستات یا گیرنده‌های سوماتوستاتین در تومورهای نورواندوکرین (NETs)، متصل می‌شوند. این روش به دلیل دقت بالا در هدف‌گیری سلول‌های سرطانی و کاهش آسیب به بافتهای سالم، به‌ویژه برای درمان سرطان‌های پیشرفته و مقاوم، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
لوتشیوم درمانی یک روش پیشرفته در پزشکی هسته‌ای است که در چارچوب ترانوستیک قرار می‌گیرد.
| عنوان | جزئیات |
|---|---|
| تعریف | نوعی درمان هدفمند برای سرطان، به‌ویژه سرطان پروستات. |
| ماده فعال | لوتشیوم-177 (Lu-177) |
| مکانیسم عمل | تابش بتا از لوتشیوم به سلول‌های سرطانی، باعث مرگ آنها می‌شود. |
| کاربردها | درمان سرطان پروستات متاستاتیک و برخی دیگر از تومورها. |
| مزایا | هدفمندی بالا، عوارض جانبی کمتر نسبت به شیمی‌درمانی. |
| معایب | ممکن است برای برخی بیماران مؤثر نباشد و عوارضی مانند خستگی ایجاد کند. |
| عوارض جانبی | شامل تهوع، خستگی، و اختلالات خونی. |
| روش تجویز | به‌صورت داخل وریدی (IV) و معمولاً در چند جلسه. |
| نتایج درمانی | ممکن است به کاهش اندازه تومور و بهبود کیفیت زندگی منجر شود |
Lutetium-177 PSMA یک درمان ابتکاری جدید است که شامل تزریق یک داروی رادیواکتیو ویژه به جریان خون شما است. در داخل بدن شما، دارو سلول های سرطانی پروستات را جستجو می کند و محکم به آنها می چسبد. سپس دقیقاً دوز بالایی از تابش را برای از بین بردن سلول های سرطانی ارسال می کند. کلینیک پزشکی هسته لندن
درمان با لوتشیوم به دلیل ویژگی‌های رادیوایزوتوپی مناسب، امکان تصویربرداری و درمان همزمان را فراهم می‌کند و به یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های درمانی در پزشکی هسته‌ای تبدیل شده است.
لوتشیوم درمانی در سال‌های اخیر به دلیل مزایای منحصربه‌فرد خود در درمان سرطان‌های پیشرفته، محبوبیت زیادی کسب کرده است. این روش به‌ویژه برای بیمارانی که به درمان‌های استاندارد مانند شیمی‌درمانی یا هورمون‌درمانی پاسخ نداده‌اند، گزینه‌ای امیدوارکننده است. دلایل اصلی محبوبیت درمان با لوتشیوم عبارت‌اند از:
این ویژگی‌ها، لوتشیوم درمانی را به یکی از روش‌های پیشرو در درمان سرطان‌های مقاوم تبدیل کرده است.
درمان با لوتشیوم در درمان انواع خاصی از سرطان‌ها که گیرنده‌های مشخصی روی سطح سلول‌هایشان دارند، کاربرد دارد. دو کاربرد اصلی این روش عبارت‌اند از:
سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان، به‌ویژه در سنین بالای ۵۰ سال، است. هنگامی که سرطان پروستات به سایر قسمت‌های بدن (مانند استخوان‌ها یا غدد لنفاوی) متاستاز می‌کند و به درمان‌های استاندارد پاسخ نمی‌دهد، به آن سرطان پروستات مقاوم به کستراسیون متاستاتیک (mCRPC) گفته می‌شود. لوتشیوم درمانی با استفاده از لوتشیوم-۱۷۷ PSMA در این موارد بسیار مؤثر است:
تومورهای نورواندوکرین گروهی از سرطان‌های نادر هستند که معمولاً در دستگاه گوارش یا پانکراس ایجاد می‌شوند. لوتشیوم-۱۷۷ Dotatate (با نام تجاری Lutathera) برای درمان این تومورها استفاده می‌شود:
لوتشیوم درمانی یک فرآیند چندمرحله‌ای است که نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و نظارت پزشکی دارد. مراحل اصلی این درمان عبارت‌اند از:
قبل از شروع لوتشیوم درمانی، بیمار تحت اسکن PSMA PET/CT (برای سرطان پروستات) یا اسکن Ga-68 Dotatate PET/CT (برای NETs) قرار می‌گیرد. این اسکن‌ها حضور گیرنده‌های PSMA یا سوماتوستاتین را روی سلول‌های سرطانی تأیید می‌کنند. همچنین، آزمایش‌های خونی برای بررسی عملکرد کلیه، کبد و تعداد سلول‌های خونی انجام می‌شود.
معمولاً ۳ تا ۶ جلسه درمانی با فواصل ۶ تا ۸ هفته انجام می‌شود، اما تعداد جلسات بسته به پاسخ بیمار و شدت بیماری ممکن است تغییر کند.
اگرچه درمان با لوتشیوم به‌طور کلی خوب تحمل می‌شود، ممکن است عوارض جانبی زیر رخ دهد:
در موارد نادر (۱ تا ۱۰ درصد بیماران)، کاهش تولید سلول‌های خونی توسط مغز استخوان ممکن است رخ دهد، اما این عارضه معمولاً با درمان‌های حمایتی مدیریت می‌شود.
در ایران، مراکز پزشکی هسته‌ای مانند مرکز پزشکی هسته‌ای اکسیر خدمات لوتشیوم درمانی را با استفاده از تجهیزات پیشرفته و تحت نظارت متخصصان برجسته ارائه می‌دهند. این مراکز با بهره‌گیری از فناوری‌های روز دنیا و پروتکل‌های بین‌المللی، امکان درمان ایمن و مؤثر را برای بیماران فراهم کرده‌اند.
هزینه درمان با لوتشیوم بسته به کشور، مرکز درمانی و تعداد جلسات متفاوت است. به‌طور کلی:
در ایران، برخی از خدمات ممکن است تحت پوشش بیمه‌های تکمیلی قرار گیرند، اما بیماران باید پیش از درمان با مرکز و بیمه خود هماهنگی کنند.
لوتشیوم درمانی به دلیل موفقیت‌های بالینی و پتانسیل بالای آن در درمان سرطان‌های پیشرفته، در حال گسترش است. تحقیقات جاری بر روی استفاده از لوتشیوم-۱۷۷ در سایر انواع سرطان‌ها (مانند سرطان تیروئید یا مننژیوم) و ترکیب آن با سایر روش‌های درمانی مانند ایمونوتراپی متمرکز است. همچنین، توسعه روش‌های تولید لوتشیوم-۱۷۷ با خلوص بالاتر (مانند روش غیرحاملی) به افزایش اثربخشی و دسترسی به این درمان کمک می‌کند.
آیا لوتشیوم تراپی برای دوستان و خانواده ام مضر است؟
لوتشیوم تراپی معمولاً برای دوستان و خانواده بیمار خطرناک نیست ، چون تابش بتا لوتشیوم-177 برد کوتاهی داره و عمدتاً در بدن بیمار باقی می‌مونه. با این حال، بیماران پس از درمان ممکنه برای چند روز مقداری تابش گاما منتشر کنن. پزشکان توصیه می‌کنن تا چند روز (معمولاً 3-7 روز) از تماس نزدیک (مثل در آغوش گرفتن) با کودکان یا زنان باردار خودداری کنید و فاصله 1-2 متری رو رعایت کنید.
لوتشیوم درمانی یک روش درمانی جدید درمان سرطان های پیشرفته پروستات است. این روش درمانی از مارس 2022 به تایید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و از دسامبر 2022 به تایید آژانس دارویی اروپا (EMA) رسیده است. مطالعات بزرگ و معتبر ثابت کرده اند که این روش درمانی به میزان چشمگیری طول عمر و کیفیت زندگی بیماران را بهبود می بخشد و به علاوه قادر است پیشرفت بیماری را به تأخیر بیندازد.
Lu-177 PSMA و لوتشیوم درمانی چگونه بر سلول های سرطانی از منشا پروستات اثر می کند؟
همانطور که پیشتر اشاره شد با توجه مرکز هسته ای شیکاگو ، ایده اصلی درمان های ترانوستیک و لوتشیوم درمانی آن است که بر خلاف روش پرتو درمانی، فقط سلول سرطانی در داخل بدن در معرض اشعه کشنده رادیواکتیو قرار گیرند و بافت های سالم از آن مصون باشند. برای همین لازم است که لوتشیوم به ماده ای متصل شود که آن ماده اختصاصا به سلول های سرطانی از منشا پروستات وصل شود. گیرنده ای به اسم PSMA در سطح سلول های با منشا پروستات وجود دارد. زمانی که این سلول دچار تغییرات بدخیمی می شود، این گیرنده به میزان بسیار زیادی در سطح سلول بیان می شود. بنابراین اگر ماده ای بتواند اختصاصا به این گیرنده متصل شود، قادر است مقدار زیادی از لوتشیوم رادیواکتیو را در معرض سلول های بدخیم قرار دهد و آن ها را با اشعه پرقدرت رادیواکتیو از بین ببرد بدون اینکه به بافتهای دیگر آسیبی وارد شود. این ماده نیز اختصارا PSMA نامیده می شود و قادر است از یک سو به ماده رادیواکتیو لوتشیوم و از سوی دیگر به گیرنده PSAM در سطح سلول بدخیم پروستات متصل شود و اثرات درمانی Lu-177 PSMA را بر سلول های بدخیم اعمال کند.
چه بیمارانی کاندیدای درمان با Lu-177 PSMA لوتشیوم درمانی هستند؟
با توجه به اینکه داروهای شیمی درمانی خط دوم معمولا با عوارض بیشتری همراه هستند و از سوی بعضی از بیماران تحمل نمی شوند، برخی از پزشکان مایل هستند که قبل از تجویز این داروها، ابتدا بیمار را تحت Lu-177 PSMA و لوتشیوم درمانی قرار دهند.
مهمترین نکته در انتخاب بیماران برای درمان با لوتشیوم درمانی Lu-177 PSMA این است که پزشک مطمئن باشد متاستازهای بیمار این دارو را به خود جذب می کنند. در غیر اینصورت درمان برای بیمار بی فایده خواهد بود. برای اطمینان از جذب شدن دارو لازم است قبل از شروع درمان یک تصویر برداری به نام Ga-68 PSMA PET/CT و یا در صورت در دسترس نبودن Tc-99m PSMA Scan انجام شود تا قابلیت جذب دارو در ضایعات بدن بیمار بررسی شود.
بیمارانی که قبلا تحت درمان گسترده با داروهای شیمی درمانی قرار گرفته اند به ویژه در صورتیکه مبتلا به کاهش عملکرد کلیه نیز باشند، و یا مناطق وسیعی از بدنشان تحت پرتو درمانی قرار گرفته است و یا بیمارانی که قبلا تحت سایر درمان های هسته ای قرار گرفته اند، در معرض خطر بالایی برای ابتلا به عوارض شدید ناشی از درمان لوتشیوم هستند و لذا باید این روش درمانی فقط با در نظر گرفتن احتیاطات و تمهیدات لازم در این بیماران قابل انجام است، مشروط بر اینکه فواید درمان بسیار بیشتر از عوارض بالقوه آن باشد.
آیا درمان Lu-177 PSMA لوتشیوم درمانی نیاز به بستری در بیمارستان دارد؟
خیر. درمان با Lu-177 PSMA لوتشیوم درمانی نیاز به بستری در بیمارستان ندارد و در کلینیک های تخصصی که از طرف سازمان انرژی اتمی و وزارت بهداشت و درمان مورد تایید هستند، قابل انجام است.
آیا قبل از انجام درمان Lu-177 PSMA لوتشیوم درمانی آزمایش یا تصویربرداری خاصی لازم است؟
لازم است که یک آزمایش خون جدید، حداکثر به فاصله 5 روز قبل از درمان، انجام شود. این آزمایش شامل شمارش سلول های خونی، تست های کلیه و کبد، LDH، PSA و CRP می باشد.
لازم است یک اسکن تشخیصی هسته ای به حداکثر به فاصله 3 ماه قبل از درمان، انجام شود. هدف از انجام این اسکن بررسی این نکته است که آیا داروی Lu-177 PSMA در ضایعات بدخیم قابلیت جذب شدن دارد یا خیر. جذب دارو در ضایعات مهمترین فاکتوری است که می تواند احتمال پاسخ به درمان را در بیمار پیش گویی کند. اسکن انتخابی Ga-68 PSMA PET/CT است. در صورتیکه این اسکن در دسترس نباشد، می توان از اسکن دیگری به نام Tc-99m PSMA استفاده کرد. انجام این دو اسکن نیاز به ناشتایی و یا آمادگی خاصی ندارد و در مراکز پزشکی هسته ای قابل انجام است.
علاوه بر این اسکن هسته ای، ممکن است پزشک معالج یا پزشک متخصص هسته ای لازم بداند که از سایر روش های تصویر برداری شامل CT اسکن، MRI، اسکن استخوان و .. نیز استفاده کند تا بتواند وسعت ضایعاتی را که در اسکن هسته ای جذب نداشته اند، تعیین کند. در صورتی که ضایعات بدون جذب زیادی وجود داشته باشند، شاید انجام این روش درمانی در بیمار بی فایده باشد.
مراقبت های بعد از لوتشیوم درمانی
با توجه به این نکته که در درمان لوتشیوم Dotatate هم به طور مستقیم و هم از طریق خارج شدن مایعات از بدن شما، پرتو گاما خارج می‌شود برای حفظ سلامتی خود و دیگران لازم است نکات مراقبتی که در ادامه برای شما بیان می‌کنیم را رعایت کنید. به طور کلی دستورالعمل های زیر را در ۳ روز اول پس از انجام لوتشیوم Dotatate باید انجام دهید:
سایر نکات مراقبتی که باید پس از ۳ روز رعایت کنید شامل موارد زیر است:
لوتشیوم درمانی یک روش درمانی نوآورانه و هدفمند است که امید جدیدی به بیماران مبتلا به سرطان‌های پیشرفته، به‌ویژه سرطان پروستات متاستاتیک و تومورهای نورواندوکرین، بخشیده است. این روش با ترکیب تشخیص و درمان، دقت بالایی در هدف‌گیری سلول‌های سرطانی ارائه می‌دهد و عوارض جانبی کمتری نسبت به روش‌های سنتی دارد. در ایران، مراکز پیشرفته‌ای مانند مرکز پزشکی هسته‌ای اکسیر با ارائه خدمات باکیفیت و هزینه‌های مقرون‌به‌صرفه، درمان با لوتشیوم را در دسترس بیماران قرار داده‌اند. با پیشرفت تحقیقات و فناوری، انتظار می‌رود که لوتشیوم درمانی در آینده نقش بزرگ‌تری در درمان سرطان ایفا کند
مرکز پزشکی هسته ای اکسیر برای انجام کلیه اسکن های رایج بزرگسالان و اطفال آماده خدمت رسانی به مراجعه کنندگان محترم می باشد. این مرکز به عنوان یک مرکز تخصصی با متخصصین پزشکی هسته ای مجرب، پرتوکاران و پرسنل سخت کوش و متعهد در راستای ارائه خدمات پزشکی هسته ای با پیشرفته ترین تجهیزات تصویربرداری موجود از جمله گاما کمرا-اسپکت ساخت کمپانی زیمنس آلمان (۲۰۱۹) گام برمیدارد. بالاترین دقت و کیفیت، کوتاهترین زمان پاسخگویی، برخورد مسئولانه و دلسوزانه پرسنل این مرکز با بیماران و مراجعین محترم همواره رضایت‌مندی آنها را در پی داشته است.
Proudly design by Mosart
